April is the cruellest month. Ze komen af en toe op bezoek, de dierbare doden, en april, als alles op uitbotten staat, is zo’n maand dat zus en ook moeder, en dus ook vader, opduiken in mijn studeervertrek, aanschuiven aan mijn schrijftafel, me onderzoekend aankijken. En dan zwijgen we… Ik blader wat in een boek op … Doorgaan met het lezen van Bewegen
Doeners in juichmodus ©epa Arm Nederland. Opnieuw zijn de noorderburen massaal achter hun fietsende Jommeke Mark Rutte aangereden, alsof zijn partij (de rechtsliberale VVD) de afgelopen jaren niet van schandaal naar schandaal is gehobbeld. Al jarenlang is de VVD de partij met de meeste ‘integriteitsschendingen’, zoals dat in Nederland heet. Het gaat daarbij om de … Doorgaan met het lezen van Vandaag in De Standaard: Geen gelul, drie bier
Voor nationalisme heb ik geen talent. Patriottisme vind ik zelfs gevaarlijk. Aan de bovenkant van de erker van mijn ouderlijk huis was een schuin omhoogstaand pijpje gemonteerd, bedoeld om er een vlaggenstok in te steken. Bij ons thuis werd er nooit gevlagd. Ook de in Nederland gebruikelijke vlag-met-schooltas na het behalen van het eindexamen van … Doorgaan met het lezen van Intrede
Brauerei! (met een tekst van Nora Bossong)
1. Johnson. Oktober in Berlijn — nu al voor het tweede jaar op rij. Dit keer niet in de Sundgauer Straße in Zehlendorf, maar net als afgelopen zomer in de Schönhauser Allee in Prenzlauer Berg, in het huis van Birgit Erdmann en Martin Schult. Ik was op voorhand bezorgd dat het me niet zou lukken … Doorgaan met het lezen van Dagen in Berlijn 19: Oktober
De storm duurde nog geen kwartier. ‘Unwetter’, had ik een half uurtje eerder al een moeder op straat tegen haar dochtertje horen zeggen, en dat ze snel op de fiets moest om op tijd thuis te raken. Noodweer. Niet meer dan een kwartier. Wij zaten op het terras van de Meierei in de Kollwitzstraße en … Doorgaan met het lezen van Dagen in Berlijn 18: Unwetter.
Tomtom kent geen ‘Bork am See’. We zijn juist vanuit Prenzlauer Berg naar Charlottenburg gereden om er Anette Daugardt op te pikken, wier voorstelling Trotz we gaan bekijken in, nou ja, in Bork am See, zo heb ik begrepen. Het ligt in de buurt van Kyritz an der Knatter, legt A. uit, een plaatsnaam waarbij … Doorgaan met het lezen van Dagen in Berlijn 17: Trotz
De ober op het terras van café Anna Blume op de hoek van de Sredzki- en de Kollwitzstraße legt op mijn tafeltje behalve het menu ook een pen en een papiertje waarop ik datum, tijd van aankomst, vermoedelijk tijdstip van vertrek, mijn naam, mijn telefoonnummer en mijn e-mailadres dien te noteren. Mocht zich op het … Doorgaan met het lezen van Dagen in Berlijn 16: het schommelen van de aardkloot
Op de Stuttgarter Platz staat een man te huilen. Ik zit op het terras van Friends&Friends, een aziatisch restaurantje waar je goedkoop, voor nog geen tien euro, kunt lunchen. Voor mij staat wat op mij nog steeds overkomt als een vaas vol bier. Je bestelt een biertje en krijgt een halve liter. Friend&Friends is het … Doorgaan met het lezen van Dagen in Berlijn 15 (vervolg): Aalmoes
Duitsland was lange tijd een voorbeeldig schuldbewust land. Men zou voor minder. Zelfs een beetje zwaaien met de Duitse vlag werd lang als hoogst ongepast beschouwd. Over het ‘WM-Sommermärchen’, het zomersprookje tijdens de wereldkampioenschappen voetbal in 2006, wordt tot op de dag van vandaag met zorgelijke blik gepraat. Het Duitse team kwam toen niet verder … Doorgaan met het lezen van Schuld. In DS Avond
Nationalisme, dat is altijd een beetje knutselen, een beetje duwen en trekken, frommelen, buigen, en als het niet anders kan, is het met geweld een vierkant blok in een rond gat proberen te hameren, iets wat je ongeduldige kleuters wel eens ziet doen. Het valt ook niet mee. Je moet een hele geschiedenis verzinnen om … Doorgaan met het lezen van Hameren. In DS Avond.
In Duitsland barstte enige tijd terug het zoveelste kleine bommetje. Hengameh Yagoobifarah, columniste van de Tageszeitung, had een artikel geschreven waarin ze de Duitse politie stap voor stap ontmenselijkte en uiteindelijk naar de vuilnisbelt wenste, waar agenten onder huns gelijken zouden zijn. De Duitse minister van Binnenlandse Zaken, Horst Seehofer (een christendemocraat), geconfronteerd met het … Doorgaan met het lezen van Over de kwaal en de oorzaak. In DS Avond
Ik en de zee, dat gaat nooit wat worden. Als mensen mij verbaasd vragen waarom niet, antwoord ik meestal met enkele regels uit het bekende gedicht van Van Ostaijen: ‘De sjimpansee is ziek van de zee. Er gaat zoveel water in de zee meent de sjimpansee’. De zee is het toppunt van onmatigheid, vind ik, … Doorgaan met het lezen van Zeeziek. In DS Avond
Ik weet het nu bijna zeker: het mondmasker is een schending van de mensenrechten. Op een lange treinrit van Gent naar Berlijn — meer dan achtenhalf uur (de Duitse spoorwegen zijn niet meer wat ze geweest zijn) — werd het verplichte mondmasker na enige tijd een martelwerktuig. Waterboarding kon zo erg niet zijn, meende ik. … Doorgaan met het lezen van Du mußt dein Leben ändern. Vandaag in DSAvond
De afgelopen paar jaar heb ik zoveel Duits gelezen, gesproken en gehoord dat ik me er soms op betrap in het Duits over iets na te denken. Nog steeds niet grammaticaal correct. Zelfs wanneer ik niet luidop spreek, frommel ik in mijn gedachten naamvalsuitgangen weg. De afgelopen weken ben ik volop bezig geweest met … Doorgaan met het lezen van Heimat als nachtmerrie
‘Wie vaak verhuist kent de diepgaande verbazing in steeds andere ruimten opnieuw zichzelf te zijn en niet een ander te worden’, schreef Anneke Brassinga in Hapschaar, een prachtig boek dat verscheen in het jaar dat ik naar Gent verhuisde (1998). ‘Wie honkvast is begrijpt niet dat wonen een leergang is. Afscheid nemen, pathetisch gezegd, laten … Doorgaan met het lezen van Huis
Wat is een ‘Tatsachenroman’, vroeg ik me af toen ik de achterflap van Eugen Ruge’s nieuwste roman Metropol (2019) las. Een ‘feitenroman’? Het is natuurlijk niet moeilijk om te bedenken dat het daarbij gaat om een roman (begrepen als: fictioneel verhaal) gebaseerd op historische feiten (begrepen als: waarheid?). Zoiets als een historische roman, denk ik, … Doorgaan met het lezen van Feitenroman
Als ik terugrijd vanuit Berlijn naar Gent ruik ik de sigarettenrook van de avond daarvoor. Achter mijn stoel hangt mijn in de Humana gekochte 'sakko' van Christian Berg, en hij ruikt alsof hij toebehoort aan de kettingroker die ik ooit was. Ik verbeeld me dat ook uit mijn haar sigarettenrook opstijgt. Mijn keel is rauw. … Doorgaan met het lezen van Dagen in Berlijn 14 (slot): Zur Insel
Hier in Berlijn gaat om vier uur ’s middags de zon onder. In de grote winkelstraten hangen alweer lichtslingers onder de arcaden en in Dussmann staat een grote kerstboom. Her en der in de stad bereidt men zich voor op kerstmarkten, terwijl in de Edeka op de Sundgauer Straße al minstens een maand Lebkuchen in … Doorgaan met het lezen van Dagen in Berlijn 13: Brel en Demarczyk
Het Cosima-Filmtheater ligt aan de Varziner Platz, vlakbij de ingang van S-Bahnhof Bundesplatz. Als ik binnenkom heb ik, net als bij Moviemento destijds, het gevoel in een andere tijd te stappen — niet in een kraakpand uit de jaren tachtig, maar in een provinciale bioscoop uit de jaren zestig. Ik wil een flesje chocomel. Ik … Doorgaan met het lezen van Dagen in Berlijn 12: Fragebogen
De meeste Berlijners lopen snel. Grote passen. Op S-Bahnstations word ik links en rechts voorbijgelopen, ook door wat me leeftijdsgenoten lijken te zijn, of zelfs door kranige nog oudere lieden dan ik. Ik kijk altijd wat meewarig naar joggende mensen, naar mensen die in de vele parken die Berlijn rijk is aan allerlei daar opgestelde … Doorgaan met het lezen van Dagen in Berlijn 11: Pflicht
Soms hangt er nevel boven de sporen van S-Bahnhof Sundgauer Straße. En als ik vanuit Charlottenburg via Nikolassee terugspoor naar waar ik nu al weken verblijf, heb ik zelfs wel eens het gevoel dat ik Berlijn uitrijd. Alsof ik zelfs hier niet meer ben. Het stuk van station Grunewald naar Nikolassee moet één van de … Doorgaan met het lezen van Dagen in Berlijn 10: Nevel
Bij de Brandenburger Tor is men er klaar voor: de viering van dertig jaar Mauerfall morgen. Er zijn podia gebouwd, de Brandenburger Tor is vanaf de Straße des 17.Juni nog nauwelijks te zien. Boven het wegdek hangt een in de wind ritselend en bewegend tapijt van meer dan 100.000 beschreven stukjes zeildoek. Het is een kunstwerk … Doorgaan met het lezen van Dagen in Berlijn 9: De Unrechtstaat en Badass Female Guitarists
Moviemento is een kleine bioscoop op de Kottbusser Damm, op de grens van Kreuzberg en Neukölln. Men vertoont er de meer alternatieve films en documentaires, men organiseert er het Pornfilmfestival Berlin, maar ook de laatste Tarantino behoort tot het repertoire, de film waarvoor wij — vrouw, dochter en ik — gekomen zijn. Je mag ervan uitgaan … Doorgaan met het lezen van Dagen in Berlijn 8: Deckel
Het Deutsche Theater in de Schumannstraße oogt bij binnenkomst een beetje stijfjes. Het interieur in de hal, waar een man achter een standje wijn en water verkoopt, doet vermoeden dat het theater recentelijk herbouwd is in negentiende eeuwse stijl. Alles oogt nagemaakt. Dat is niet zo. Maar misschien dat de bewoners van dit theater zelf … Doorgaan met het lezen van Dagen in Berlijn 7: Drei Frauen aus Deutschland
Op de hoek van de Bergmannstraße en de Schenkendorfstraße is een antiquariaat waar je voor minder dan twintig euro nog naar huis gaat met een stapel boeken. Ik kocht er gisteren onder andere voor vijf euro de Sämtliche Werke van Friedrich Hölderlin, een dundrukuitgave, uitgegeven door Friedrich Beißner, uitgekomen bij Insel Verlag in 1961. 1343 … Doorgaan met het lezen van Dagen in Berlijn 6: Herrlich
Toerist wil ik natuurlijk niet meer zijn. Afgelopen weekend stond in de SZ een artikel waarin correspondenten buitenland van de krant schreven over wat ze in den vreemde misten. ‘Heimat finden’ heette het. Geen vlagvertoon, niet ‘de normen en waarden’, of de slogans waarmee nationalisten gewoonlijk op de proppen komen, inclusief de claim dat ‘iedereen’ … Doorgaan met het lezen van Dagen in Berlijn 5: Ich bin kein Tourist
Ik moet oppassen wat ik zeg. Per slot van rekening zit ik hier in Berlijn in een uitzonderlijke positie. Het is een soort residentie, zij het zonder ondersteuning van welk fonds dan ook maar. Een residentie als vriendendienst. Ik verzorg de planten, de post, ik houd het appartement schoon; ik bewoon, zodat de eigenaar zelf … Doorgaan met het lezen van Dagen in Berlijn 4: Blase
Over ‘Du’ en ‘Sie’ ging het. We zaten in een Indisch restaurant in Steglitz, een wijk drie S-Bahnstations van Sundgauer Straße verwijderd. Ik was die dag met Uwe Neumann en Ian Melrose meegereisd naar Zieckau, een vlekje ongeveer 90 kilometer ten zuiden van Berlijn, afhankelijk van waar je ‘Berlijn’ laat beginnen. Voor ons was het … Doorgaan met het lezen van Dagen in Berlijn 3: Sie in Zieckau
Een andere Kiez. Schönhauser Allee, de kruising met de Ebenswalder Straße, Pappel- en Kastanienallee. België is niet het enige land met hopeloos ingewikkelde kruispunten. Als ik in U-Bahnhof Ebenswalder Straße uitstap, ben ik gedesoriënteerd. Het metrostation bevindt zich daar boven straatniveau. Eenmaal op straat loop ik de verkeerde kant op. Na 500 meter dan toch … Doorgaan met het lezen van Dagen in Berlijn 2: Daniela Dahn
Marc Reugebrink — De Inwijkeling 