Sommige zaken lijken me zo simpel, dat ik niet begrijp waarom anderen er anders over denken. Ik trok mijn wenkbrauwen op toen ik las dat de verwaarlozing van bejaarden in de geprivatiseerde woonzorgcentra van Orpea tot verontwaardiging leidde bij onder andere politici. Het zijn toch juist de politici (van rechts en zogezegd links) die al decennia pleiten voor de privatisering van zo ongeveer alles, van spoorweg tot zorgsector, van ziekenhuis tot kinderdagverblijven? En dan zijn ze verontwaardigd wanneer zo’n privébedrijf precies dat doet wat je bij privatiseren kunt verwachten, wat privatiseren veréíst zelfs: winst boven zorg stellen?
Ik ben niet religieus opgevoed, maar wat ik van diverse religies, en van de oude Grieken, wel heb meegenomen, is dat de graad van beschaving van een cultuur onder meer afhankelijk is van de mate waarin we in staat zijn onze driften te ‘temmen’. Dat hebzucht, na onder het christendom minstens twee millennia een ‘hoofdzonde’ te zijn geweest, vandaag een deugd geworden is, duidt op toegenomen barbaarsheid. Het geeft misschien een bevrijdend gevoel om alle remmen los te gooien, maar wanneer je botst met een ander die hetzelfde doet, is de vrijheid ver te zoeken. Dan vallen er zelfs doden.
Ook met economen heb ik nog nooit een zinvol gesprek kunnen voeren. Het lijkt een mensensoort te zijn die er heilig van overtuigd is dat economie een exacte wetenschap is. Dat is ze allerminst. Zelfs universiteiten schijnen in hun opleidingen niet meer te vermelden dat ‘de’ economie afhankelijk is van de vooronderstellingen waarop je die economie baseert.
De neoliberale insteek is zo dominant geworden dat je je afvraagt of studenten nog iets horen over het verschil tussen de opvattingen van Keynes en die van Friedman. Alle kersverse economen lijken brave neoliberale zeloten te zijn. Die moet je eens proberen uit te leggen dat de klimaatcrisis alleen opgelost kan worden als we de vooronderstellingen van onze economie radicaal herdenken.
Een exacte wetenschap, maar, lees ik vandaag in de krant, de beurzen zijn ‘hypernerveus’ vanwege de pandemie, de toegenomen inflatie en nu ook nog de instabiliteit in de Oekraïne … Dat is toch iets waar de wet van de zwaartekracht geen last van heeft: zenuwen.
Wat ik in dit alles maar niet kan begrijpen, is waarom mensen niet wat vaker zoeken naar wat er ten grondslag ligt aan hun eigen en andermans redeneringen. Ik twijfel niet aan de oprechtheid van politici — rechts én links — die verontwaardigd zijn over misstanden in de zorg. Ik snap alleen niet waarom ze niet zien dat ze medeverantwoordelijk zijn voor die misstanden, omdat ze meemarcheren in een als absoluut voorgestelde economische orde die winst boven zorg stelt, een orde die ze niet bevragen (enkele, dan ook meteen als ‘extreem’ voorgestelde partijen — links én rechts — daargelaten). Een echte politicus zou juist dat wat wordt voorgesteld als de enig mogelijke werkelijkheid, moeten bevragen. Alleen zo stel je de democratie veilig: je laat zien dat er iets te kiezen valt.
Marc Reugebrink — De Inwijkeling 