Vaak gaat het om de vraag waar en wanneer iets begon. De Palestijnse kwestie begon misschien niet met het uitroepen van de staat Israël, maar al eerder, toen Palestina een mandaatgebied van de Britten was. Volgens zionisten begon het nog lang daarvoor. En sinds we hier in Vlaanderen af en toe parallellen trekken met de jaren 30 van de vorige eeuw, om aan te geven dat bepaalde ontwikkelingen in de huidige politiek gevaarlijk zijn, rijst ook de vraag wanneer destijds precies het klimaat in Duitsland omsloeg. Verdienen afbeeldingen van Dewinter en Van Grieken gezien hun luidkeels verkondigde opvattingen nu al een hitlersnorretje? Of moeten ze het nóg bonter maken?
Al in 1979 waarschuwde Christopher Lasch er in zijn bestseller De cultuur van het narcisme voor dat het flagrante gebrek aan gevoel voor historische continuïteit in een door hem als narcistisch begrepen samenleving een van de grootste problemen voor de toekomst zou zijn. Het maakt mogelijk wat we overal om ons heen zien gebeuren: er wordt een geschiedenis verzonnen, en de verzinsels dienen als basis voor een politiek van uitsluiting, als legitimatie voor militair optreden, zelfs.
Een geschiedenis verzinnen is gewoonlijk de geschiedenis vergeten. Wie zoals Alexander Gauland (voormalig voorzitter van de extreemrechtse partij Alternative für Deutschland) zich richt op de roemrijke geschiedenis van ‘Duitsland’, komt er misschien toe om de periode tussen 1933 en 1945 maar een ‘Vogelschiss’ (een vogelscheetje) te noemen, zoals hij in 2018 deed, niet meer dan een vlekje op een voor het overige onbesmet blazoen. Dat Duitsland officieel pas sinds 1871 bestaat en in de periode tussen 1871 en 1945 verantwoordelijk was voor twee wereldbranden met miljoenen slachtoffers, moet je dan natuurlijk even vergeten. Beter is het om het te hebben over de Slag bij het Teutoburgerwoud (9 n.Chr.), toen de Germanen de Romeinen een halt toeriepen — de helden!
Ik kan me maar moeilijk voorstellen dat lieden die zich van dit soort redeneringen bedienen, niet zouden weten dat ze leugens verkopen. Wat gaat er om in dat wat pafferig geworden maangezicht van Poetin als hij een verzonnen geschiedenis inroept om Oekraïne elk recht op zelfbeschikking te ontzeggen? Is hij een typisch voorbeeld van een leider in nauwe schoentjes die probeert de aandacht af te leiden van de binnenlandse misère waarvoor hij verantwoordelijk is?
Margaret Thatcher deed ooit zoiets toen Argentinië een paar eilandjes (een vogelscheetje groot) voor de eigen kust bezette. De Falklandoorlog leverde haar een verkiezingsoverwinning op. Zonder die oorlog en de nationalistische bombarie eromheen zou ze vrijwel zeker zijn weggestemd. In die zin mogen we blij zijn dat Boris Johnson tot nu toe niet heeft verzonnen dat Oekraïne eigenlijk Brits is. Als er iemand een oorlog kan gebruiken …
Waar iets begonnen is, bepaalt mee of standpunten en zelfs handelingen te rechtvaardigen zijn. Dat is in het licht van waar alles meestal eindigt, niet onbelangrijk om te weten. En het mag zo zijn dat wie de geschiedenis kent nog maar moeilijk tot daden komt, totale onwetendheid leidt vrijwel altijd tot kanonnenvlees.
Marc Reugebrink — De Inwijkeling 