Nog één keer een fly by

Wat betreft De Gouden Uil is de geest nu dan uit de fles. Numerus clausus voor in te sturen boeken afgeschaft, een jury onder voorzitterschap van Guy Mortier, die, zei hij, in ieder geval de vijf genomineerde boeken zal lezen, en samengesteld uit leden die ik, op Jeroen Vullings na, moeilijk in kan schatten. Erwin Mortier zegt er dit over in een opiniestuk in diezelfde De Morgen vandaag:

Voorzitter, voor twee jaar, wordt Guy Mortier, oervader van Humo (organisator van De Uil), en verder Eva Berghmans, chef letteren van De Standaard (media-partner van De Uil), Jeroen Vullings (redacteur van een weekblad dat onlangs zijn vaste boekenbijlage opdoekte, tevens Hollandse excuustruus van deze jury), Jeroen Maris (schrijft postzegelgrote recensietjes voor Humo, lult ook de webstek van KV Mechelen vol) en Sam de Graeve (schrijft onder meer voor De Standaard en Dag Allemaal en glundert vaak).

Hij vervolgt:

Natuurlijk, ook vroeger hadden sponsors, partners en organisatoren van De Uil al te directe toegang tot de jury. Het huidige gedoe met de prijs is de zoveelste episode in een al langer lopend feuilleton van herschikkingen, reglementswijzigingen, enzovoort, alle in functie van de ‘publieksvriendelijkheid’ en waarschijnlijk ook de poen. Niets nieuws onder de zon, maar deze keer bakt men het wel heel erg bruin.

” border=”0″ src=”https://deinwijkeling.files.wordpress.com/2008/09/8faa4-dyn007_small150_612_816_jpeg_41804_f47fc4c31ae231a2551fe93ab0ff5549.jpg” alt=”P1000463.downsized.splash1″ />

Ik blijf erbij dat ‘publieksvriendelijkheid’ in dezen neerkomt op Publikumsbeschimpfung: men schat zijn publiek wel heel laag in. Literatuur mag immers vooral niet voorgesteld worden als wat zij is — iets met overigens zijn eigen amusementswaarde, als het dat is wat zonodig tellen moet — maar dient te worden omgevormd in iets anders, iets wat ze misschien wel nooit zal kunnen zijn. Als de uitzending van de uitreiking van De Gouden Uil dit jaar de bedoeling had literatuur onder alle mensen te brengen, dan kan men alleen maar vaststellen dat het mislukt is. Niet eens om wie er nu wel of niet genomineerd waren, maar omdat programmamakers bij ‘cultuur’ of ‘literatuur’ dusdanig in een kramp schieten dat ze van de weeromstuit alleen nog tot debiliteiten in staat zijn. Of was er serieus iemand die dat programma echt top-tv vond?

Hinderlijk bij de vaststelling dat het een kutprogramma was — al wordt dat zo niet gezegd: men spreekt uitsluitend over de ‘slechts’ 100.000 kijkers die avond, die ten dele ook alleen nog maar afstemden toen het tromgeroffel weerklonk voor de bekendmaking van de winnaar — hinderlijk bij de vaststelling dat de kosten en baten niet tegen elkaar opwogen, is dat de literatuur daar de schuld van krijgt. Niet de hersenvernauwing in de hoofden van de formatdenkers bij omroepen en productiehuizen is verantwoordelijk voor de farce, niet het idiote gegoochel met kijkcijfers, die zoiets als een niche voor literatuur binnen het grote geheel van massavertier niet eens toelaat (je zou toch maar 100.000 boeken verkopen) — nee, de literatuur zelf, de jury, die een ‘verkeerde’ winnaar koos, die zijn verantwoordelijk.

Van dat laatste wil Marc Verstappen overigens niet weten. Bullshit, noemt hij de suggestie dat ik de ‘verkeerde winnaar’ zou zijn vandaag in de krant, en ik geloof dat hij het oprecht meent. Ik sprak hem dinsdagavond nog kort in de Monty in Antwerpen, vooral over mijn komende activiteit tijdens ‘De Nachten’ — en heel kort, meer terzijde over de hele heisa rond De Uil. Maar ik denk ook dat de machinerie waarvan hij onderdeel is en die hij ten dele zelf in gang houdt, zich niet laat verzoenen met wat literatuur nu eenmaal is. We gaan dat straks waarschijnlijk ook weer zien in dat boekenprogramma van de VPRO en de VRT — alle heisa die daar al rond geweest is, spreekt boekdelen, en je vraagt je af of dat niet voldoende is om te zeggen: laten we het gewoon niet doen. De televisie, om het even te veralgemenen, heeft de afgelopen decennia meer dan voldoende aangetoond dat het zijn culturele taak alleen kan vervullen wanneer dat cultuurbegrip zozeer wordt opgerekt dat ook diepzeeduiken op de Bahama’s er onder kan vallen. So be it.

Ik vermoed nu dat de volgende Gouden Uil uiteindelijk zoiets moet worden als Humo’s Pop Poll — al zal die sporthal in Antwerpen daarvoor dan toch nog steeds wat te ruim zijn. Wat men moet denken van een jury waarvan de voorzitter al op voorhand eist niet meer dan de vijf genomineerde boeken te moeten lezen, weet ik niet. Of laat ik zeggen: ik weet dat natuurlijk wel. Zo’n man diskwalificeert zich alleen al door dat grenzenloze cynisme. Zoals gezegd, het inzicht van Erwin Mortier in de nieuwe juryleden heb ik niet — al vind ik de samenstelling van de jury nu niet dusdanig dat ik het argument ‘publieksvriendelijkheid’ valabel acht om de vorige jury te ontbinden. Want kijk ‘s, ‘wij’ kennen Jeroen Vullings wel, en misschien die 100.000 kijkers van de vorige uitreiking ook wel, maar niet de paar honderdduizend meer die ze willen bereiken. En Eva Berghmans? Alweer, ‘wij’… maar ‘iedereen’…? En die andere twee leden? Nooit van gehoord. Maar ik heb dan ook geen abonnement op de Humo of op De Standaard. Op het tv-hoofd van Guy Mortier na, en de nog wat grotere invloed van de belanghebbenden op de jury (een toch iets meer dan enkel gradueel verschil met de vorige jury), lijkt me er geen enkele werkelijke rechtvaardiging te zijn voor de vervanging van de vorige jury.

Enfin, we gaan maar weer eens aan het werk zeker?