Het goede nieuws is dat in Duitsland 80% niet voor de fascisten heeft gekozen. Uiteraard staat kanzlerkandidate Alice Weidel van de AfD tussen volbloed fascist Björn Höcke en de al evenmin onbesproken covoorzitter Tino Chrupalla op foto’s te glunderen na de gigantische winst van haar partij. En in het tv-debat dat volgde op ZDF en ARD deed ze haar uiterste best om als gesprekspartner serieus genomen te worden door te beweren dat de CDU van winnaar Friedrich Merz grote delen uit het partijprogramma van de AfD had overgenomen. Er viel dus best met hen te praten, meende ze. Merz benadrukte in datzelfde debat dat hij nooit met de AfD zou willen regeren.
Daarover bestond twijfel. Nog niet zolang daarvoor had Merz de ‘Brandmauer’ (het cordon sanitaire, zoals we in goed Nederlands zeggen) tussen AfD en de democratische partijen gesloopt. Met steun van de AfD wist hij een vijfpuntenplan aangenomen te krijgen waarin werd geëist dat vluchtelingen voortaan aan de grens worden teruggestuurd. Half Duitsland kwam op straat, van de radicale Antifa-beweging tot ‘Omas gegen Rechts’. ‘Wir sind die Brandmauer’ stond op een spandoek dat aan een stoet van 160.000 mensen in Berlijn voorafging.
De vrees dat de christendemocraten van Merz toch met de fascisten van de AfD in zee zouden gaan, heeft historische wortels. Het waren de christendemocraten die destijds Hitler in het zadel hielpen. Het zou wel loslopen met die schreeuwerige snorremans. Merz, en ook de huidige voorzitter van de Beierse zusterpartij CSU, Markus Söder, hadden in de aanloop naar deze verkiezingen al gedaan wat je in heel Europa ziet gebeuren: men meent de opmars van extreemrechts te kunnen stuiten door ook onbehoorlijk rechtse standpunten in te nemen. Zelfs sociaaldemocraten laten zich verleiden tot wat dan ‘flinksheid’ heet. Het diaboliseren van de groenen was voor de CDU/CSU belangrijker dan kritische distantie tot de AfD.
Het was de mesaanval van een Afghaanse man in Aschaffenburg, waarbij twee doden vielen, waaronder een peuter van twee, die maakte dat Merz plotseling aspirant lid van de AfD werd. En die ook maakte dat wat toch al niet meer te vermijden leek nu realiteit werd: migratie werd hét hoofdthema van deze verkiezingen, zoals ook overal elders, lijkt het wel. Voor de Duitsers zelf waren vooraf ‘vrede en veiligheid’, ‘economie’ en ‘sociale rechtvaardigheid’ belangrijker. ‘Vluchtelingen’ volgde op de vierde plek, nog wel voor ‘klimaat’ en ‘pensioenen’.
De media spelen bij een dergelijke toespitsing op één enkel thema een niet onbelangrijke rol. De Nederlandse Nieuwsmonitor, het wetenschappelijk instituut voor de journalistiek, concludeerde na verkiezingen in Nederland ooit dat er in de media sprake was van ‘de versimpeling van de verkiezingscampagne tot een wedstrijd’. Die wedstrijd hebben de tegenstanders van migratie gewonnen. Tel je de stemmen van CDU en AfD samen dan stemde bijna 50% tegen migratie; kijk je naar de zetelverdeling dan is er in de Bundestag voortaan een meerderheid tegen migratie.
Wat blijft is het gevoel dat het daarover niet had moeten gaan. Economisch gesproken heeft de CDU alleen neoliberale recepten in de aanbieding, precies datgene wat ons in de problemen heeft gebracht. Sociale rechtvaardigheid, pensioenen, klimaat – ze staan niet op de agenda. Wij mensen zijn lemmingen. In Duitsland stemde 50% tegen zichzelf.
Marc Reugebrink — De Inwijkeling 