In De Standaard vandaag mijn opinie over het akkoord waarmee VVD, PVV, BBB en NSC gisteren naar buiten kwamen. Dat ik niet onmiddellijk een in ieder opzicht extreemrechtse regering zie opdoemen, laat onverlet dat waakzaamheid geboden is. Zo stond het in de krant:
Er werd afgelopen woensdag al driftig heen en weer gepraat in het Nederlandse tv-programma ‘Op 1′: of met de aankondiging van het hoofdlijnenakkoord tussen PVV, VVD, BBB en NSC er nu een eerste extreemrechtse regering in Nederland zou aantreden. De partij van Wilders – die feitelijk geen politieke partij is, maar een eenmansbedrijf met een aantal onderhorigen – was hoe dan ook een extreemrechtse partij, meende iemand. De historische parallel werd niet getrokken, maar de vergelijking met de jaren dertig van de vorige eeuw klonk wel door in de opmerking dat de afbraak van de democratie altijd stapsgewijs verloopt. Iemand anders bracht daar tegenin dat Wilders’ partij beschouwd moest worden als een normale partij die, zoals gebruikelijk in een democratie, tijdens de onderhandelingen water bij de wijn had moeten doen. Hij had veel van zijn extreme standpunten teruggetrokken. ‘In de koelkast gezet’, merkte iemand op, en dat was iets anders dan ‘terugtrekken’. Die koelkast zwaait op een zeker moment weer open, zo werd gesuggereerd. Niemand zei: ‘denk maar aan wat Hitler deed’.
Wie het hoofdlijnenakkoord leest dat de vier partijen na zes maanden vaak moeizaam onderhandelen nu publiek hebben gemaakt, ziet dat de PVV in ieder geval op het vlak van migratie veel heeft binnengehaald. Asielzoekers lijken vooral gecriminaliseerd te worden. Het gaat om verscherping van de toelatingsprocedure, waarbij de ‘bewijslastverdeling’, zoals dat ambtenaarlijk heet, aangepast moet worden (lees: omgekeerd), mobiele telefoons uitgelezen worden, de rechtsbijstand wordt beperkt. Ben je een ‘kansarme asielzoeker’ (zou er een kansrijke asielzoeker bestaan?) dan word je onmiddellijk naar een aparte locatie ‘met een zo veel mogelijk versoberd en deels gesloten regime’ overgebracht. Gezinshereniging wordt zo veel mogelijk tegengegaan. En als het gaat om arbeidsmigratie, ‘nodig voor onze economie en ondernemers’, zo erkent men, lijkt de nieuwe regering terug te willen naar de tijd van de goeie ouwe gastarbeider: het moet nuttig zijn voor ons, niet voor hen. En, o ja: ‘Structureel intensiveren in mobiel toezicht veiligheid, grenscontroles en grensbewaking. Irreguliere migranten aangetroffen bij deze controles aan de landsgrenzen direct terugsturen naar Duitsland en België, onder meer bij het ontbreken van een geldig identiteitsbewijs.’ Van Grieken zal het graag horen. En de jongens van de AfD in Duitsland gaan dit vast ook toejuichen. (Quod non).
Ook de BBB heeft dankzij haar gewapende arm – de tractor-colonnes – in ieder geval bereikt dat de veestapel niet verkleind hoeft te worden. Net als de passage over het asielbeleid beslaat die over land-, tuinbouw en visserij drieënhalve pagina van de in het totaal 26 bladzijden, en ze leest als een niet aflatende aanval op het milieu. Het grootste probleem van al die in hun veel te grote tractoren rondtuffende boeren is dat ze gevangen zitten in een verdienmodel dat uiteindelijk destructief is voor hun eigen stiel, maar juist daaraan wordt niet geraakt. Integendeel: Nederland moet alles op alles zetten ‘om Europese richtlijnen zo aan te passen dat ze werkbaar zijn en het verdienmodel ondersteunen’. In wat volgt lees je impliciet: ‘ten koste van de natuur’. De rest van dit onderdeel bevat veel copy-paste uit het partijprogramma van de BBB.
‘Europapa’ is bij veel van wat het akkoord voorstelt de grote hinderpaal. Er mag dan van een ‘Nexit’ nergens meer sprake zijn (een koelkastideetje), het is duidelijk dat de ambities van de nieuwe regering (soms grote) veranderingen van het Europese beleid vragen. Of dat ook betekent dat Nederland het Hongarije onder de zeespiegel wordt, is niet meteen duidelijk. Er staat in het akkoord ook een stevig hoofdstuk over de rechtsstaat, een passage waarin men de hand van NSC-leider Omtzigt herkent. Niet van alles wat je daar leest is duidelijk wat ermee bedoeld zou kunnen zijn. De nationale omroep (NPO) wordt hervormd, staat er, ‘zodat de journalistiek – inclusief het veelzijdig aanbod – kwalitatief hoogwaardig vormgegeven en gewaarborgd wordt.’ In het licht van eerdere ideeën staat nog maar te bezien wat dat precies betekent. De PVV wilde recent de NPO afschaffen. VVD en BBB wilden fors bezuinigen op de NPO en omroepen schrappen. De NSC wilde een televisienet minder. Journalisten, het blijven lastposten, zelfs bij de tv, waar het peil de laatste decennia nooit heel erg hoog was.
Over cultuur geen woord. Natuurlijk niet. De zo geliefde ‘Nederlandse cultuur’ is als vanouds iets vanzelfsprekends, en vooral: iets goeds (om niet te zeggen: superieurs). Ik woon net lang genoeg in een ander land om daar als geboren Nederlander toch wat vragen bij te hebben. Die hoeft een regering-in-spe zich niet te stellen, maar dat er rond cultuur geen enkel voornemen tot beleid is, is misschien tekenend voor een land dat zijn eigen identiteit als onaantastbaar beschouwt.
Pogingen om alternatieven te ontwikkelen voor de dominante ideologie worden altijd afgeschilderd als ‘onrealistisch’. Een ándere manier om aan landbouw te doen, bijvoorbeeld. Burgers eens een keer níét beschouwen als uitsluitend werknemers van de BV Nederland (wie niet werkt is tweederangs). Begrijpen dat diversiteit de realiteit is van vrijwel alle westerse landen. Begrijpen dat klimaat eigenlijk belangrijker is dan migratie. Want wat gaan we doen met al die Nederlanders die straks als de boel daar is ondergelopen naar België willen komen? Terugsturen, zou ik zeggen. Klim op je koelkast en houd je drijvend. Leer zwemmen.
Een extreemrechtse regering zie ik niet meteen achter dit akkoord opdoemen. Wel een regering die nog maar eens met iets andere middelen voortzet wat de mensen in toenemende mate het gevoel geeft machteloos te zijn: de dominante ideologie waar de VVD ruim veertien jaar lang blind op voer. En als dat zo blijft, dan, ja dan gaat die koelkast weer open.
Marc Reugebrink — De Inwijkeling 