Vandaag in DSAvond: Helderheid

Soms kun je geen goed meer doen. Als het gaat om oorlog en vrede, bijvoorbeeld. De oorlog in Oekraïne maakt nog maar eens duidelijk dat mooie, gladde, zuivere, morele standpunten eigenlijk altijd al een fictie waren. Je kon je er goed bij voelen, bij dat pacifisme van je. Alle kernwapens de wereld uit – maar natuurlijk! En schuif mij een petitie tegen clusterbommen onder ogen en ik teken hem blindelings. Vreselijk wapentuig. Moet verboden worden.

Het is misschien typerend dat we dat laatste zinnetje meestal in de verleden tijd uitspreken: het moest verboden worden. Clusterbommen, antipersoonsmijnen en ander gruwelijk wapentuig zijn er namelijk al vóórdat we het verbieden. Zolang het overal vrede is, blijft het protest ertegen ongebroken. Enfin, ‘overal’… In onze contreien. 

Maar nu? Ik betrap me erop dat ik het clusterbommen wil laten regenen op die vermaledijde Russen. Schiet ze maar allemaal hartstikke dood, zo hoor ik een klein jongetje in mij met gebalde vuistjes naar de hemel roepen. En ja, ja, ja, Oekraïne in de NAVO, en wel nu. Ik hoef de commentaren in de krant niet te lezen om te beseffen dat ik dringend op zoek moet naar de diplomaat in mij – of naar iets wat daarop lijkt.

De oorlog verandert mij in een banale supporter die zich van details niet al te veel meer aantrekt. Dat is de relatieve helderheid die oorlogen scheppen: de situatie dwingt tot een onomwonden voor of tegen. Zelfs misschien niet geheel onterechte bedenkingen dat het Westen wat al te onbezonnen is geweest toen het de NAVO maar bleef uitbreiden in oostelijke richting, of dat men Ruslands aandeel in de overwinning op het fascisme, en daarmee Rusland zelf, altijd heeft genegeerd – ze klinken als verraad aan de goede zaak. Elke nuancering is een vergoelijking voor wat niet te rechtvaardigen valt. En dan is er nog  de oude schoolpleinregel: ‘hij is begonnen’. Hoe hard we de aanstichter vervolgens ook toetakelen, wij hebben gelijk, want hij is begonnen.

Met twijfelaars kun je geen front vormen. Het getreuzel van de Duitse bondskanselier Olaf Scholz over de levering van Leopard 2 tanks zal bij de volgende verkiezingen in Duitsland worden opgeteld bij alle andere keren dat hij vooral weifelde; meer dan één termijn zit er voor die man niet in. Kontendraaier, denkt mijn oorlogszuchtige ik. En ook nu staat hij natuurlijk weer vooraan om Oekraïnes toetreding tot de NAVO tegen te houden. Samen met de Amerikaanse president Joe Biden, dat wel, maar die is minder verdacht. De Verenigde Staten besloten immers om clustermunitie te leveren. Scholz had  ook daartegen zo zijn bedenkingen. 

Misschien had de futuristische kunstenaar Filippo Marinetti (1876-1944) gelijk toen hij beweerde dat oorlog ‘de enige hygiëne van de wereld’ was. Het is maar dat die hygiëne hier alles smerig en bloeddoorlopen maakt. Het is de helderheid die mensenlevens kost. Wij mensen zijn niet gemaakt voor helderheid. We zijn iets tussen engelen en stenen, zoals een dichter ooit schreef: halfwas, gemaakt voor de twijfel. Zonder dat gaat het er meteen beestachtig aan toe.